Ходоод, хос, улаан хоолойны шархлаа (ХХШ)
 
	Хоол унд: Ер нь хоол болон амьдралын хэв шинжийг бүрэн өөрчлөх хэрэгтэй. Хоолоо бага багаар олон удаа идэх хэрэгтэй бна.
Хошуу тариа, сагадай, бог будаа зэрэг бүхэл үрийн тариа ахиухан хэрэглэнэ. Тослог багатай сүү хэрэглэж, ус ихээр ууна. Нимбэг, хүрэн манжин байнга хэрэглэх хэрэгтэй. Тараг, жимс, хүнсний ногоо тухайлбал, хасарваань, хар чавга, гүйлсийн жимс, банан, алим, аримал гоньд, яншуй, хулуу, лууван, хушга, шар гаа идэж байх.
Аминдэм, эрдэс бодис: Хүнсний эслэг, “С”, “Е” аминдэм, магни, селен.
Сувиллын чанартай зөвлөмж (Treatment strategy–TG): Эмчилгээ, сувилгаа нь хеликобактер пилори устгах, шарх аниулах, өнгөр тогтоох, тайвшруулах, дархлаа тэтгэх, биеийн шингэн, ходоодны хүчиллэгийг бууруулах, шүлтжүүлэх, өвдөлт намдаах, цус тотооход чиглэнэ.
Ажил, амралтын дэглэм нягт баримтлах, биеийн тамир, спортоор хичээллэх хэрэгтэй. Болж өгвөл тайван амгалан байхыг хичээх.
Зайлсхийвэл зохих зүйлс: Талх бага идэх хэрэгтэй. Уурлаж уцаарлах, стрессээс зайлсхий. Хэт өлсөхгүй байх, хэт идэхгүй байх.
	
Болзошгүй учир шалтгаанууд, эрсдэлт хүчин зүйлс
Үндсэн зовуурь, шинж тэмдэг (болзошгүй хожмын үеийн)
Зохимжтой ба зохимжгүй бүтээгдэхүүн
   Ажгийн цомог Ажгийн цомог
 Ай Кью хандмал Ай Кью хандмал
  Алирсны цомог Алирсны цомог
 Алтантовч Алтантовч
  Амтат бүйлсийн самар, тос Амтат бүйлсийн самар, тос
  Амтат төмс Амтат төмс
  Амтат чинжүү Амтат чинжүү
  Анар жимс Анар жимс
  Анхилуун перец Анхилуун перец
  Арзаахайны цомог Арзаахайны цомог
   Бага алтанзул (жинжийхуар) Бага алтанзул (жинжийхуар)
  Банан жимс (гадил) Банан жимс (гадил)
 Барагшун Барагшун
 Батрашийн цомог Батрашийн цомог
  Бөөрөлзгөнийн цомог Бөөрөлзгөнийн цомог
 Бөөрөнхий байцаа Бөөрөнхий байцаа
   Брокколи байцаа Брокколи байцаа
  Буржгар навчит байцаа Буржгар навчит байцаа
  Бууцайны навч Бууцайны навч
 Бэриш (ямган бэриш, улаан бурз, алтан агийн навч, цэцэг) Бэриш (ямган бэриш, улаан бурз, алтан агийн навч, цэцэг)
  Газрын алим Газрын алим
  Газрын лийр  (булцуут цэцэг: гдх, булцуу) Газрын лийр  (булцуут цэцэг: гдх, булцуу)
 Галуун гичгэнэ Галуун гичгэнэ
  Ганга, хотойн цомог Ганга, хотойн цомог
 Гандбадраа (буурал гандбадраа, цагаан чандган сүүл) Гандбадраа (буурал гандбадраа, цагаан чандган сүүл)
 Гишүүнийн исгэсэн хандмал Гишүүнийн исгэсэн хандмал
 Гоёоны цомог Гоёоны цомог
 Гурамсан ажиг Гурамсан ажиг
  Гүзээлзгэнийн цомог Гүзээлзгэнийн цомог
  Давирхайны хандмал Давирхайны хандмал
   Долгионтсон гишүүнэ Долгионтсон гишүүнэ
  Дөрвөн навчит сараалж Дөрвөн навчит сараалж
  Дэрэвгэр хависгана Дэрэвгэр хависгана
  Жүржийн хальс Жүржийн хальс
 Зөгийн жилий Зөгийн жилий
 Зөгийн тоосонцор Зөгийн тоосонцор
 Зөрөгцэцэг Зөрөгцэцэг
 Зуун наст (зууннаст) Зуун наст (зууннаст)
   Игүүшингийн цомог Игүүшингийн цомог
  Идрээ Идрээ
   Илдэн игүүшин Илдэн игүүшин
  Илжгэн чих (жимсгэнэ) Илжгэн чих (жимсгэнэ)
  Имт дошонцог Имт дошонцог
   Инжбуурлын цомог Инжбуурлын цомог
  Исгэсэн алимны  шүүс Исгэсэн алимны  шүүс
 Их даливс Их даливс
  Их зулын цомог Их зулын цомог
  Их тавансалаа Их тавансалаа
   Их шүүдэргэнэ Их шүүдэргэнэ
  Кардамон Кардамон
  Кофе Кофе
  Лаврын навч Лаврын навч
 Лидрийн хандмал Лидрийн хандмал
 Маалангын кисель Маалангын кисель
   Маалингын үр, тос Маалингын үр, тос
   Мажийн цомог Мажийн цомог
  Манго жимс Манго жимс
 Мойлны цомог Мойлны цомог
  Монгол алтан хундага Монгол алтан хундага
  Мөлхөө ганга Мөлхөө ганга
 Мугваа Мугваа
 Намгийн дүндэггарав Намгийн дүндэггарав
   Намгийн зэдгэлж Намгийн зэдгэлж
 Нангиад зээргэнэ Нангиад зээргэнэ
 Наранцэцгийн үр, шүүгээгүй тос Наранцэцгийн үр, шүүгээгүй тос
 Наргил модны самар (тос, зөөлөн эдийн зоргодос) Наргил модны самар (тос, зөөлөн эдийн зоргодос)
 Нарийн навчит хонхолдой Нарийн навчит хонхолдой
   Нарийн навчит хөвөнт Нарийн навчит хөвөнт
  Нимбэг (нимбэгний хальс) Нимбэг (нимбэгний хальс)
  Ногоон цай Ногоон цай
  Нохойн хошуу Нохойн хошуу
   Нугын шивэл Нугын шивэл
  Нугын шимтэглэй Нугын шимтэглэй
 Ойн гүзээлзгэнэ Ойн гүзээлзгэнэ
 Ойн согсоргоно Ойн согсоргоно
 Оливийн буюу чидун жимс, тос Оливийн буюу чидун жимс, тос
  Оливтой гангын тос Оливтой гангын тос
 Оливтой шүүдэргэнийн тос Оливтой шүүдэргэнийн тос
   Олслиг халгай Олслиг халгай
  Онгол мөөгний цомог Онгол мөөгний цомог
  Өмхий шимэлдэг Өмхий шимэлдэг
  Өргөст хэмх Өргөст хэмх
  Пагдгар бадаан Пагдгар бадаан
 Палласын сүүт өвс Палласын сүүт өвс
 Розмарины цомог Розмарины цомог
 Ройбас  (Улаан сөөгний навч) Ройбас  (Улаан сөөгний навч)
   Саарал нүргэс Саарал нүргэс
 Сагадай будаа (Гурвалжин будаа) Сагадай будаа (Гурвалжин будаа)
 Сараана Сараана
   Саравгар туулайн тагнай Саравгар туулайн тагнай
  Сармис Сармис
  Сармисны исгэсэн бэлдмэл Сармисны исгэсэн бэлдмэл
 Сарнайны цомог Сарнайны цомог
 Сибирь тошлог барбарис Сибирь тошлог барбарис
   Сиймхий алтанцэгцүүхэй Сиймхий алтанцэгцүүхэй
  Сонгино Сонгино
  Сонгинын коктейль Сонгинын коктейль
   Сөд өвс Сөд өвс
   Сөдийн цомог Сөдийн цомог
  Сүлүү навчит шарилж Сүлүү навчит шарилж
  Толбот арзаахай Толбот арзаахай
 Толгодын бударгана Толгодын бударгана
  Тосондой мөөг Тосондой мөөг
 Тошлогны цомог Тошлогны цомог
   Төллүүр тарна Төллүүр тарна
  Турчаниновын яргуй Турчаниновын яргуй
  Туурмын навч /ягаан туурмын навч/ Туурмын навч /ягаан туурмын навч/
  Түрэг шош Түрэг шош
 Тэмээлжийн үрийн тос Тэмээлжийн үрийн тос
   Улаан гоёо Улаан гоёо
  Улаан лооль Улаан лооль
  Улаан тэс Улаан тэс
  Улаан тэсийн жимсний цомог Улаан тэсийн жимсний цомог
  Улаан улаагана Улаан улаагана
  Улаан чавганы үр жимс Улаан чавганы үр жимс
 Улаан чавганы цомог Улаан чавганы цомог
 Урт навчит гандбадраа Урт навчит гандбадраа
  Усан үзмийн исгэсэн шүүс Усан үзмийн исгэсэн шүүс
 Усан үзмийн ясны тос Усан үзмийн ясны тос
  Усан үзэм, үзэм Усан үзэм, үзэм
  Уутан хальст улаан чинжүү Уутан хальст улаан чинжүү
  Үхрийн нүдний навч, үр жимс Үхрийн нүдний навч, үр жимс
 Үхэр бөлжиргөнө Үхэр бөлжиргөнө
  Фейхоа жимсгэнэ Фейхоа жимсгэнэ
  Хадаасанцэцэг (баширцэцэг) Хадаасанцэцэг (баширцэцэг)
   Хадны хаг (газрын хаг) Хадны хаг (газрын хаг)
  Хайлаас навчит тавилгана Хайлаас навчит тавилгана
 Хайлаасны холтос Хайлаасны холтос
 Халгайны тос Халгайны тос
 Халгайны цомог Халгайны цомог
  Халтар арвайн тариа Халтар арвайн тариа
  Хар перец Хар перец
  Хар үрт тэсийн жимс Хар үрт тэсийн жимс
  Хар цай Хар цай
  Хар чавга Хар чавга
 Хахуунын тос Хахуунын тос
  Хонин арц Хонин арц
 Хөвөнтийн цомог Хөвөнтийн цомог
  Хулууны зөөлөн эд Хулууны зөөлөн эд
  Хулууны үр, үрийн тос Хулууны үр, үрийн тос
 Хумсанцэцэг Хумсанцэцэг
 Хунчирын цомог Хунчирын цомог
 Хусны нахиа, навч, холтос Хусны нахиа, навч, холтос
   Хусны онгол мөөг (чага) Хусны онгол мөөг (чага)
 Хусны хаг Хусны хаг
 Хуш Хуш
 Хушганы самар (идээ) Хушганы самар (идээ)
 Хушны коктейль Хушны коктейль
 Хүнцэл Хүнцэл
   Хүрэн манжингийн навч Хүрэн манжингийн навч
  Хятад байцаа Хятад байцаа
  Цагаан будааны хальсны тос Цагаан будааны хальсны тос
  Цагаан бургас Цагаан бургас
  Цагаан гаа Цагаан гаа
  Цагаан гааны  цомог Цагаан гааны  цомог
   Цагаан маж Цагаан маж
  Цангисын жимс Цангисын жимс
  Царван Царван
 Царгас Царгас
 Царс Царс
  Цацагт инжбуурал Цацагт инжбуурал
   Цийрийн цомог Цийрийн цомог
  Цоохор майлз (шанцайны навч) Цоохор майлз (шанцайны навч)
 Цөсийн цомог Цөсийн цомог
 Цэгцүүхэйний цомог Цэгцүүхэйний цомог
   Чацарганын цомог Чацарганын цомог
 Чихэр өвс Чихэр өвс
 Чихэр өвстэй цай Чихэр өвстэй цай
  Шар будаа Шар будаа
  Шар гич Шар гич
  Шар манжингийн навч Шар манжингийн навч
   Шархны шар  (гүргэм шар намуу) Шархны шар  (гүргэм шар намуу)
  Шувуун тарна Шувуун тарна
 Шүүдэргэнийн коктейль Шүүдэргэнийн коктейль
   Шүүдэргэнийн цомог Шүүдэргэнийн цомог
 Шүхэрт өвөлжүүр Шүхэрт өвөлжүүр
  Эгэл алирс (аньс, анис) Эгэл алирс (аньс, анис)
  Эгэл өмхий Эгэл өмхий
   Эгэл төлөгч өвс Эгэл төлөгч өвс
  Эмийн багваахай Эмийн багваахай
  Эрдэнэшишийн үр, сахал Эрдэнэшишийн үр, сахал
  Эрдэнэшишийн цомог Эрдэнэшишийн цомог
  Юуцай байцаа Юуцай байцаа
 Яншуйны цомог Яншуйны цомог
 Япон лидэр Япон лидэр
   Яшилдуу чацаргана Яшилдуу чацаргана
Эх сурвалж
- Pocket Guide to Herbal Medicine “Thieme” 2004
- “Народный лечебник” Всероссийская газета о народных средствах лечения №15 /231/ Август 2011
- Здоровье сэтгүүл №07 2010
- Анагаах арга билиг Эрүүл аж төрөх ёсны мэдээлэл, сурталчилгааны сонин
- №16 /169/ 2010
- “Лиза” сэтгүүл 2008 он №51
- myfamilydoctor.ru
- medportal.ru
- en.wikipedia.org
- articular.ru 
Тэмдэглэгээний утга
   Ийм тэмдэг нь эмчилгээний өндөр үр дүнтэй бөгөөд эрдэм шинжилгээний туршилт, судалгаагаар нотлогдсон болохыг илэрхийлнэ. Ийм тэмдэг нь эмчилгээний өндөр үр дүнтэй бөгөөд эрдэм шинжилгээний туршилт, судалгаагаар нотлогдсон болохыг илэрхийлнэ.
  Ийм тэмдэг нь хүний биед сайн нөлөөтэй гэдэг нь судалгаагаар нотлогдсон. Гэхдээ бүхэл ургамлын хувьд авч үзвэл 3 одтой бүтээгдэхүүнийг арай гүйцэхгүй аж. Ийм тэмдэг нь хүний биед сайн нөлөөтэй гэдэг нь судалгаагаар нотлогдсон. Гэхдээ бүхэл ургамлын хувьд авч үзвэл 3 одтой бүтээгдэхүүнийг арай гүйцэхгүй аж.
 Ийм тэмдэг нь эмчилгээ, шим тэжээлийн эерэг үр дүнтэй болохыг илэрхийлнэ. Голдуу ардын уламжлалт практикт олон зуун жилийн турш өргөн хэрэглэгддэг туршлагатай. Туршилтын амьтан дээр судлагдаж сайн нь тогтоогдсон. Өчигдрийн ардын эмчилгээнд хэрэглэдэг байсан эмийн ургамал өнөөдөр шинжлэх ухаанаар нотлогдсон эмчилгээ болдог гэдгийг санаандаа авбал зохино. Ийм тэмдэг нь эмчилгээ, шим тэжээлийн эерэг үр дүнтэй болохыг илэрхийлнэ. Голдуу ардын уламжлалт практикт олон зуун жилийн турш өргөн хэрэглэгддэг туршлагатай. Туршилтын амьтан дээр судлагдаж сайн нь тогтоогдсон. Өчигдрийн ардын эмчилгээнд хэрэглэдэг байсан эмийн ургамал өнөөдөр шинжлэх ухаанаар нотлогдсон эмчилгээ болдог гэдгийг санаандаа авбал зохино.
 Ийм тэмдэг нь тухайн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх үед, ялангуяа хэтрүүлэн хэрэглэх үед зарим тохиолдолд үүсэж болзошгүй гаж нөлөөг илэрийлнэ. Ийм тэмдэг нь тухайн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх үед, ялангуяа хэтрүүлэн хэрэглэх үед зарим тохиолдолд үүсэж болзошгүй гаж нөлөөг илэрийлнэ.
  Ийм тэмдэг нь эмчээр оношлогдсон өвчин, зовуурийн үед тухайн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх нь зохимжгүй гэдгийг илэрхийлнэ. Ийм тэмдэг нь эмчээр оношлогдсон өвчин, зовуурийн үед тухайн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх нь зохимжгүй гэдгийг илэрхийлнэ.
 
 
 
Hodood, hos, ulaan hooloinii sharhlaa (HHSH) - Hool und: YEr ni hool bolon amidraliin hev shinjiig buren uurchluh heregtei. Hooloo baga bagaar olon udaa ideh heregtei bna.
Hoshuu taria, sagadai, bog budaa zereg buhel uriin taria ahiuhan hereglene. Toslog bagatai suu hereglej, us iheer uuna. Nimbeg, huren manjin bainga heregleh heregtei. Tarag, jims, hunsnii nogoo tuhailbal, hasarvaani, har chavga, guilsiin jims, banan, alim, arimal gonid, yanshui, huluu, luuvan, hushga, shar gaa idej baih.
Amindem, erdes bodis: Hunsnii esleg, “S”, “YE” amindem, magni, syelyen.
Suvilliin chanartai zuvlumj (Treatment strategy–TG): Emchilgee, suvilgaa ni hyelikobaktyer pilori ustgah, sharh aniulah, ungur togtooh, taivshruulah, darhlaa tetgeh, biyeiin shingen, hodoodnii huchillegiig buuruulah, shultjuuleh, uvdult namdaah, tsus totoohod chiglene.
Ajil, amraltiin deglem nyagt barimtlah, biyeiin tamir, sportoor hicheelleh heregtei. Bolj ugvul taivan amgalan baihiig hicheeh.
Zailshiivel zohih zuils: Talh baga ideh heregtei. Uurlaj utsaarlah, stryessees zailshii. Het ulsuhgui baih, het idehgui baih. - Arhag stryess - Biyeiin shingeniig shultjuuleh (huchillegiig saarmagjuulah u.h. huchilleg ihdeh emgeg) - Ger buliin udamshil - Darhlaa sulrah - Dontuulagch hool huns, sergeesh - Saahar bolon nuursus ihtei hool huns - Surguu - Setgel zovnil (setgel tugshuur) - Hyelikobaktyer pilori nyangiin haldvar - Hodood gedes ungurgui, siimhii boloh - Hooloinii angina - Het bolovsruulsan hool huns - Em uuj esvel taria hiilgej baigaa (emiin gaj nuluu) - Am gashuun orgih - Arhag yadargaa, amarhan yadrah - Buuljis tsutgah - Buuljih - Gedes duureh - Dotor harlah - Noir bulchirhainii urevsel - Utgun hatah - Utgun tsustai garah - Tolgoi ergeh - Turanhai baih - Hodood tsanhaij uvduh - Hodoodon deer hundreh - Hoolnii shingets muudah - Hoolond durgui boloh - Hel ungurtuh - Hehruuleh - TSus aldah, goojih, tsus goojimtgoi - TSeej horsoh - SHuls iheer goojih - Ajgiin tsomog - Ai Kiyu handmal - Alirsnii tsomog - Altantovch - Amtat builsiin samar, tos - Amtat tums - Amtat chinjuu - Anar jims - Anhiluun pyeryets - Arzaahainii tsomog - Baga altanzul (jinjiihuar) - Banan jims (gadil) - Baragshun - Batrashiin tsomog - Buurulzguniin tsomog - Buurunhii baitsaa - Brokkoli baitsaa - Burjgar navchit baitsaa - Buutsainii navch - Berish (yamgan berish, ulaan burz, altan agiin navch, tsetseg) - Gazriin alim - Gazriin liir  (bultsuut tsetseg: gdh, bultsuu) - Galuun gichgene - Ganga, hotoin tsomog - Gandbadraa (buural gandbadraa, tsagaan chandgan suul) - Gishuuniin isgesen handmal - Goyoonii tsomog - Guramsan ajig - Guzeelzgeniin tsomog - Davirhainii handmal - Dolgiontson gishuune - Durvun navchit saraalj - Derevger havisgana - Jurjiin halis - Zugiin jilii - Zugiin toosontsor - Zurugtsetseg - Zuun nast (zuunnast) - Iguushingiin tsomog - Idree - Ilden iguushin - Iljgen chih (jimsgene) - Imt doshontsog - Injbuurliin tsomog - Isgesen alimnii  shuus - Ih dalivs - Ih zuliin tsomog - Ih tavansalaa - Ih shuudergene - Kardamon - Kofye - Lavriin navch - Lidriin handmal - Maalangiin kisyeli - Maalingiin ur, tos - Majiin tsomog - Mango jims - Moilnii tsomog - Mongol altan hundaga - Mulhuu ganga - Mugvaa - Namgiin dundeggarav - Namgiin zedgelj - Nangiad zeergene - Narantsetsgiin ur, shuugeegui tos - Nargil modnii samar (tos, zuulun ediin zorgodos) - Nariin navchit honholdoi - Nariin navchit huvunt - Nimbeg (nimbegnii halis) - Nogoon tsai - Nohoin hoshuu - Nugiin shivel - Nugiin shimteglei - Oin guzeelzgene - Oin sogsorgono - Oliviin buyuu chidun jims, tos - Olivtoi gangiin tos - Olivtoi shuudergeniin tos - Olslig halgai - Ongol muugnii tsomog - Umhii shimeldeg - Urgust hemh - Pagdgar badaan - Pallasiin suut uvs - Rozmarinii tsomog - Roibas  (Ulaan suugnii navch) - Saaral nurges - Sagadai budaa (Gurvaljin budaa) - Saraana - Saravgar tuulain tagnai - Sarmis - Sarmisnii isgesen beldmel - Sarnainii tsomog - Sibiri toshlog barbaris - Siimhii altantsegtsuuhei - Songino - Songiniin koktyeili - Sud uvs - Sudiin tsomog - Suluu navchit sharilj - Tolbot arzaahai - Tolgodiin budargana - Tosondoi muug - Toshlognii tsomog - Tulluur tarna - Turchaninoviin yargui - Tuurmiin navch /yagaan tuurmiin navch/ - Tureg shosh - Temeeljiin uriin tos - Ulaan goyoo - Ulaan looli - Ulaan tes - Ulaan tesiin jimsnii tsomog - Ulaan ulaagana - Ulaan chavganii ur jims - Ulaan chavganii tsomog - Urt navchit gandbadraa - Usan uzmiin isgesen shuus - Usan uzmiin yasnii tos - Usan uzem, uzem - Uutan halist ulaan chinjuu - Uhriin nudnii navch, ur jims - Uher buljirgunu - Fyeihoa jimsgene - Hadaasantsetseg (bashirtsetseg) - Hadnii hag (gazriin hag) - Hailaas navchit tavilgana - Hailaasnii holtos - Halgainii tos - Halgainii tsomog - Haltar arvain taria - Har pyeryets - Har urt tesiin jims - Har tsai - Har chavga - Hahuuniin tos - Honin arts - Huvuntiin tsomog - Huluunii zuulun ed - Huluunii ur, uriin tos - Humsantsetseg - Hunchiriin tsomog - Husnii nahia, navch, holtos - Husnii ongol muug (chaga) - Husnii hag - Hush - Hushganii samar (idee) - Hushnii koktyeili - Huntsel - Huren manjingiin navch - Hyatad baitsaa - TSagaan budaanii halisnii tos - TSagaan burgas - TSagaan gaa - TSagaan gaanii  tsomog - TSagaan maj - TSangisiin jims - TSarvan - TSargas - TSars - TSatsagt injbuural - TSiiriin tsomog - TSoohor mailz (shantsainii navch) - TSusiin tsomog - TSegtsuuheinii tsomog - CHatsarganiin tsomog - CHiher uvs - CHiher uvstei tsai - SHar budaa - SHar gich - SHar manjingiin navch - SHarhnii shar  (gurgem shar namuu) - SHuvuun tarna - SHuudergeniin koktyeili - SHuudergeniin tsomog - SHuhert uvuljuur - Egel alirs (anis, anis) - Egel umhii - Egel tulugch uvs - Emiin bagvaahai - Erdeneshishiin ur, sahal - Erdeneshishiin tsomog - YUutsai baitsaa - YAnshuinii tsomog - YApon lider - YAshilduu chatsargana - Makadami samar - Ulaan buudain goimon - Folatye buyuu B9 amindem - Baigaliin insulin - Angaahai samar - Tarag, suu, mah zereg mal, amitnii garaltai buteegdehuunuud - Afrikiin tosnii palima mod
xs
sm
md
lg