Биеийн шингэнийг шүлтжүүлэх (хүчиллэгийг саармагжуулах ө.х. хүчиллэг ихдэх эмгэг)
Биеийн шингэнийг шүлтжүүлэх (цус, тунгалаг, эд эсийн шингэний хүчиллэгийг бууруулах) нь:
Эхний үг буюу хүчил, шүлтийн тэнцвэрийн тухай хэдэн үг
Хүний биеийн шингэн /цус, шээс, шүлс, цэр, хөлс, тунгалаг, ходоодны шингэн/-д байгаа хүчил, шүлтийн хэмжээг устөрөгчийн ион /potencial Hydrogen: pH/-оор хэмжинэ. Үүний хэмжээс нь 0-14 хүртэл нэгж байх ба pH бага байх тусам хүчиллэг, их байх тусам шүлтлэг бна гэсэн үг. Хэрвээ шингэн хүчиллэг ч биш, шүлтлэг ч биш байвал pH7 байна. Энэ түвшинг хүний биед байвал зохих хамгийн зохистой хэмжээ гэх бөгөөд бидний хүсүүштэй, эрүүл түвшин юм.
Кальци, магни, цахиур, төмөр ихтэй хоол унд шүлтлэг, харин фосфор, хлор, йод, азот ихтэй нь хүчиллэг байдаг аж.
Хүн өдөрт 80% шүлтлэг, 20% хүчиллэг хоол ундаа хэрэглээд байвал pH тэнцвэртэй, бидний хүсэн хүлээсэн хэмжээнд байлгаж чадна. Энэ нь 30% мах, 70% жимс, хүнсний ногоо хэрэглэнэ гэсэн үг. Өөрөөр хэлвэл, шүлтлэг орчинд бие эрүүл байх ба хүчиллэг орчин нь нян, вирус, хорт хавдар, мөөгөнцрийн эд эс үржих таатай нөхцөл болдог.
Шингэний pH 7,35-аас бага байвал хүчиллэг (Acidosis), 7,45-аас их байвал шүлтлэг (Alkalosis) гэж үзэх ба энэ нь эмгэгийн шинж чанартай болсон түвшин аж. Элдэв өвчин эмгэг, стресс, хөгшрөлт бол бие махбод хүчиллэг болж бохирдсны уршиг аж.
Хоол унд: Өглөө босоод нимбэгтэй ус ууна.
Шар будааны кааш: Өглөөдөө шар будаа /эсвэл бүхэл арвай, хошуу тариа, сагадай/ чанаад самар, банан жимс, наргил модны самрын зоргодос, шар гаа, шанц модны холтос, оливийн тос, үл ялиг давсаар амталж идвэл сайн бна. Тарагаар эсвэл сүүгээр амталж болно.
Кофейнгүй ургамлын цай (caffeine-free herbal teas) ууж байх: Үүнд багваахай, царгас, хөвөнт, чихэр өвс, батраш, булцуут туйплан, алтантовчийг нэрлэж болно.
Түүнчлэн шинэ ургацын хүнсний ногоо, жимсний шүүс ууж байх. Эсвэл тэдгээрийн салат байнга идэх.
Хүрэн болон шар манжин, бууцай, лууван, сармис, сонгино, вандуй, буйлсийн самар, хар чавга, тарвас, далайн байцаа, таримал үсүү, яншуй, хушга, загас, маалингын тос, үр, тахианы өндөг хэрэглэнэ.
Өдөрт 8 аяга ус уухыг зөвлөдөг. Өөрөөр хэлвэл, биеийн жинийн 1кг дутамд 30 мл ус ногдож байвал зохилтой. Жишээ нь, 80 кг жинтэй бол 2,4 л ус уух ёстой аж.
Шүлтжүүлэгч ундаа: Гишүүний 1 ш шинэ шилбэ, 100 г бууцай, ½ нимбэг, 1 цайны халбага нунтаг цагаан гааг 400 мл буцалсан усанд хийж блендерт эргүүлээд гуурсаар ууна.
Аминдэм, эрдэс бодис: Кальци, магни, кали, цайр, “А”, “С” аминдэм.
Сувиллын чанартай зөвлөмж (Treatment strategy–TS): Эмчилгээ, сувилгаа нь биеийн шингэнийг шүлтжүүлэх, уушгины сувгийг өргөжүүлэх, биеийн жингээ хэвийн түвшинд байлгах, илүүдэл хүчлийг саармагжуулах /ус болон шингэн юм сайн уух, үе үе ургамлын цай ууж байх: herbal tea can help offset this net-acid load/, бие махбодоо цэвэршүүлэхэд чиглэгдэнэ.
Болж өгвөл хоолоо өөрөө хийж идэж байх. Үе үе мацаг барих. Бургуй тавих. Халуун, хүйтэн душинд ээлжлэн орох, өдөр бүр өтгөнөө гаргаж байх, хоногт 1,5-3л шээс гаргаж байх.
Өдрийн дэглэм сайн баримтлах, дасгал хөдөлгөөн, спорт, биеийн тамир хийх /биед хуримтлагдсан хор, ялзмагийг гадагшлуулахын тулд аль болох ахиухан хөлөрнө/, йога, бясалгал, бүжигээр хичээллэх хэрэгтэй. Болж өгвөл тайван амгалан байхыг хичээх. Элэг, цөсөө үе үе угааж цэвэршүүлж байх хэрэгтэй.
Саахрын сөрөг нөлөөний тухай нэг тоо баримт хэлье: өдөрт 6 халбага саахар идвэл дархлаа 24 цагийн дотор 25%-иар буурдаг. Хэрэв 12 бол 60%, 18 бол 85%-иар буурах аж.
Хоол ундаа хэтрүүлэн идэхгүй байх. Мах, сүү аль болохоор бага идэх хэрэгтэй. Стрессээс зайлсхий. Кофег ургамлын цайгаар орлуулж байхыг зөвлөнө. Ургамлын цай нь биед шингэсний дараа ихэнхи тохиолдолд шүлтжүүлэгч нөлөө үзүүлдэг аж.
Энд сонирхуулахад, эмчийн жороор олгогддог, олон улсын эмийн сангуудад хамгийн их борлогддог 7 эмийн нэг нь хүчиллэг бууруулагч эмүүд аж. Эдгээр эмүүд нь (Antacid) Prilosec (omeprazole/generic versions of nexium) болой. Үндсэн эмийн үйлдэл нь ходоодны хүчлийн ялгаруулалтыг дарангуйлна. Зүрхээр хатгуулах, зүрхний хэм буурах, түргэсэх, зүрх дэлсэх, ЦДИ, эрчүүдэд хөх ургах, нүд, нойр булчирхай, бүдүүн гэдэсний үрэвсэл, шархлаа, хэл хатингарших, элэгний өвчин, цусан дах саахрын хэмжээ ихдэх, булчин сулрах, чих шуугих, ойр ойрхон шээх, төмсөг өвдөх, цус багадалт, цусны эсийн өвчин зэрэг гаж нөлөөтэй.
Болзошгүй учир шалтгаанууд, эрсдэлт хүчин зүйлс
Үндсэн зовуурь, шинж тэмдэг (болзошгүй хожмын үеийн)
- Ам гашуун оргих
- Аминдэм, эрдэс бодис, хоол тэжээлийн дутагдал
- Амны өнцөг хагарах (ам, арьс, уруул хагарах)
- Архаг ядаргаа, амархан ядрах
- Архаг ядаргааны хамшинж, булчин шөрмөсний эмзэглэл
- Арьс, үтрээ хуурайших
- Бамбай булчирхайны дааврын илүүдэл (ББДИ)
- Батга шовил, юм туурах
- Бие арзайх, эвгүйрхэх, чихүүрхэх
- Бодисын солилцооны хамшинж
- Бөөлжис цутгах
- Бөөрний дутагдал
- Бөөрний дээд булчирхайны сульдаа (БДБС)
- Бөөрний үрэвсэл
- Бөөрний шохойжилт, чулуу, элс
- Бронхит
- Буйлны суулт
- Булчин татагнах, чичрэх
- Булчин шөрмөс өвдөх, дутуу агчих
- Бүдүүн гэдэсний үрэвсэл
- Бүдүүн гэдэсний шархлаа
- Бэлгийн сулрал
- Гомдол, стресс тайлагдахгүй шаналах
- Дааврын өөрчлөлт, тэнцвэр алдагдах
- Давсагны хүүдийн ханын үрэвсэл
- Дархлаа сулрах
- Дотор бачуурах
- Зөнөглөх буюу Альцхаймерын өвчин
- Зүрх судасны өвчин (ЗСӨ)
- Зүрхний хэм алдагдах
- Зүрхний хэм түргэсэх
- Зүрхний шигдээс
- Зүрхээр хатгуулах буюу зүрхний бах
- Мэдрэлийн гаралтай арьсны харшилт өвчин
- Мэдрэлийн ядаргаа
- Нойр булчирхайны архаг үрэвсэл
- Нойргүйдэл
- Өвдөг, ясны үе дуугарах
- Өвчин тусчихлаа гэж айх, үхэхээс айх
- Өндгөвчний олон уйланхайт хамшинж (ӨОУХ)
- Сөргөө
- Стрессийн шалтгаант сэтгэцийн өвчин (СШСӨ)
- Сэтгэл гутрал
- Сэтгэлээр унах, сэтгэл гонсойх
- Тараагуур судас тостон хатуурах
- Таргалалт (тураах)
- Тархинд цус харвах, саажих
- Толгой өвдөх, дүйрэх
- Төмсөгний үрэвсэл
- Тулай
- Түрүү булчирхайны үрэвсэл
- Уймраа болох
- Улирлын чанартай амьсгалын замын харшил
- Уушгины астма
- Үе үетэх (үе, мөгөөрсний суулт)
- Үргүйдэл
- Үтрээний мөөгөнцөр
- Хавагнах
- Хамрын салст бүрхэвчийн үрэвсэл
- Хамрын хөндийн идээт үрэвсэл, ям
- Хамрын шуухитнаа (нус гойжих)
- Ханиад, томуу
- Хеликобактер пилори нянгийн халдвар
- Ходоод, хос, улаан хоолойны шархлаа (ХХШ)
- Ходоодны үрэвсэл
- Холестерин, триглицеридын хэмжээ нэмэгдэх
- Хоолны шингэц муудах
- Хоолойн мах
- Хоолойны ангина
- Хоолонд дургүй болох
- Хорт хавдар
- Хумсан дээр цагаан зурвас, нугачаа үүсэх
- Хумсны мөөгөнцөр
- Хураагуур судасны бөглөөтөс
- Хураагуур судасны цүлхэн
- Хүнсний харшил
- Цөсний чулуу
- Цус багадалт
- Цусны даралт багадах (ЦДБ)
- Цусны даралт ихдэх (ЦДИ)
- Цээж хорсох
- Чихрийн шижингийн хэв шинж-1, 2
- Чонын хөрвөш
- Шөрмөс татах, сунах
- Шүд өвдөх
- Шүд хорхойтох
- Шүлс ихээр гоожих
- Элэгний архаг үрэвсэл
- Эстрогены давамгайлал (ЭД)
- Яс ургах
- Ясны сийрэгжилт
- Ясны шохойжилт
Зохимжтой ба зохимжгүй заалт
Зохимжтой ба зохимжгүй ургамлын бүтээгдэхүүн
- Агил мөөг
- Алим жимс
- Алирс (Аньс, анис)
- Алтантовч
- Амтат базилик (навч)
- Амтат гуаны үр
- Амтат төмс
- Анар жимс
- Анар жимсний цомог
- Арзаахайны цомог
- Артишок
- Асганы бөөрөлзгөнө
- Бага алтанзул (жинжийхуар)
- Багваахай
- Багваахайны исгэсэн хандмал
- Банан жимс (гадил)
- Батраш
- Бөөрөлзгөнийн исгэсэн хандмал
- Бөөрөлзгөнийн цомог
- Бөөрөнхий байцаа
- Бууцай
- Бууцайны цомог
- Бүйлсийн самар, тос
- Бүрэлгэнэ
- Вандуй
- Ванжингарав /Өлчир дэгд, цагаан дэгд, сэрүүсэг, хүйтний дэгд
- Газрын самар
- Гангын цомог
- Гандбадрааны исгэсэн хандмал
- Гишүүнийн исгэсэн хандмал
- Гүзээлзгэнэ
- Гүнжидийн үр, тос
- Дагуур тэрэлж (далий ягаан)
- Далайн байцаа
- Даливсын цомог
- Долгионтсон гишүүнэ
- Долоогонын цомог
- Дошонцгийн цомог
- Дэгдний цомог
- Жамбацэцэг
- Жүрж
- Жүржийн хальс
- Зөгийн бал
- Зуун наст (зууннаст)
- Зэлэн зангуу
- Зэрлэг хахууна
- Идрээ
- Инжбуурлын цомог
- Исгэсэн алимны шүүс
- Их даливс
- Их тавансалаа
- Кофе
- Лууван
- Луувангийн навч
- Маалингын үр, тос
- Маалингын цомог
- Магни
- Мажийн цомог
- Монос (мойл)
- Мөлхөө ганга
- Наргил модны самар (тос, зөөлөн эдийн зоргодос)
- Нарийн навчит хонхолдой
- Нарсны тоосонцортой нахиа, шилмүүс
- Нимбэг (нимбэгний хальс)
- Нохойн хошуу
- Нугын шивэл
- Нугын шимтэглэй
- Оливтой гангын тос
- Оливтой шүүдэргэнийн тос
- Олслиг халгай
- Онгол мөөгний цомог
- Өргөст хэмх
- Өрөл
- Саахар болон нүүрсус ихтэй хоол хүнс
- Сагадай будаа (Гурвалжин будаа)
- Саравгар туулайн тагнай
- Сарвуун цийр
- Сармис
- Сармисны исгэсэн бэлдмэл
- Сарнайны цомог
- Сарьслаг хунчир
- Сахалины бөөрөлзгөнө
- Сибирь тошлог барбарис
- Сонгино
- Сормууст дэгд
- Судан сарнай
- Сүлүү навчит шарилж
- Тарвас
- Таримал гоньд
- Таримал туурам (цагаан лууван)
- Таримал үсүү
- Том цүлдмэг мөөг
- Тосондой мөөг
- Төлөгчийн цомог
- Төмс
- Тунхуу
- Туурмын навч /ягаан туурмын навч/
- Түрэг шош
- Улаан гоёо
- Улаан лооль
- Улаан тэс
- Улаан тэсийн жимсний цомог
- Улаан улаагана
- Улиангарын цомог
- Усан үзэм, үзэм
- Үсүүний цомог
- Үхрийн нүдний навч, үр жимс
- Хайлаасны холтос
- Ханборгоцой
- Хар перец
- Хар үрт тэсийн жимс
- Хар цай
- Хар чавга
- Хонин арц
- Хошуу тариа
- Хөвөнт
- Хөвөнтийн цомог
- Хөдөөний бираага
- Хөх нэрс
- Хулууны үр, үрийн тос
- Хумсанцэцгийн тос
- Хумсанцэцэг
- Хунчирын цомог
- Хусны нахиа, навч, холтос
- Хусны онгол мөөг (чага)
- Хушганы самар (идээ)
- Хүрэн манжингийн навч
- Хэвтээ дэгд
- Хэт боловсруулсан хоол хүнс
- Цагаан будаа
- Цагаан гаа
- Цагаан мөөг
- Цайр эрдэс бодис (Zn)
- Цангисын жимс
- Цангисын жимсний цомог
- Царван
- Царгас
- Царсан гүүн хөх
- Цахилдаг
- Цийрийн цомог
- Цоохор майлз (шанцайны навч)
- Цуулбар балдаргана
- Цэгцүүхэйний цомог
- Цэцэгт байцаа
- Час улаан долоогоно
- Чихэр өвс
- Чөдөргөнийн цомог
- Шампиньон /далбинга мөөг/
- Шанц модны холтос
- Шанцны цомог
- Шар будаа
- Шар буурцаг
- Шар манжингийн навч
- Шилмүүсний цомог
- Шошлойрхог хошоонгор
- Эгэл гоньд
- Эрдэнэшишийн үр, сахал
- Эрдэнэшишийн цомог
- Ямаан сахал
- Яншуйны үр, навч
Эх сурвалж
Тэмдэглэгээний утга
- Ийм тэмдэг нь эмчилгээний өндөр үр дүнтэй бөгөөд эрдэм шинжилгээний туршилт, судалгаагаар нотлогдсон болохыг илэрхийлнэ.
- Ийм тэмдэг нь хүний биед сайн нөлөөтэй гэдэг нь судалгаагаар нотлогдсон. Гэхдээ бүхэл ургамлын хувьд авч үзвэл 3 одтой бүтээгдэхүүнийг арай гүйцэхгүй аж.
- Ийм тэмдэг нь эмчилгээ, шим тэжээлийн эерэг үр дүнтэй болохыг илэрхийлнэ. Голдуу ардын уламжлалт практикт олон зуун жилийн турш өргөн хэрэглэгддэг туршлагатай. Туршилтын амьтан дээр судлагдаж сайн нь тогтоогдсон. Өчигдрийн ардын эмчилгээнд хэрэглэдэг байсан эмийн ургамал өнөөдөр шинжлэх ухаанаар нотлогдсон эмчилгээ болдог гэдгийг санаандаа авбал зохино.
- Ийм тэмдэг нь гаж нөлөө буюу зохимжгүй заалтыг илэрхийлнэ.
Biyeiin shingeniig shultjuuleh (huchillegiig saarmagjuulah u.h. huchilleg ihdeh emgeg) - Biyeiin shingeniig shultjuuleh (tsus, tungalag, ed esiin shingenii huchillegiig buuruulah) ni:
Ehnii ug buyuu huchil, shultiin tentsveriin tuhai heden ug
Hunii biyeiin shingen /tsus, shees, shuls, tser, huls, tungalag, hodoodnii shingen/-d baigaa huchil, shultiin hemjeeg usturugchiin ion /potencial Hydrogen: pH/-oor hemjine. Uunii hemjees ni 0-14 hurtel negj baih ba pH baga baih tusam huchilleg, ih baih tusam shultleg bna gesen ug. Hervee shingen huchilleg ch bish, shultleg ch bish baival pH7 baina. Ene tuvshing hunii biyed baival zohih hamgiin zohistoi hemjee geh buguud bidnii husuushtei, eruul tuvshin yum.
Kalitsi, magni, tsahiur, tumur ihtei hool und shultleg, harin fosfor, hlor, iod, azot ihtei ni huchilleg baidag aj.
Hun udurt 80% shultleg, 20% huchilleg hool undaa heregleed baival pH tentsvertei, bidnii husen huleesen hemjeend bailgaj chadna. Ene ni 30% mah, 70% jims, hunsnii nogoo hereglene gesen ug. Uuruur helvel, shultleg orchind biye eruul baih ba huchilleg orchin ni nyan, virus, hort havdar, muuguntsriin ed es urjih taatai nuhtsul boldog.
SHingenii pH 7,35-aas baga baival huchilleg (Acidosis), 7,45-aas ih baival shultleg (Alkalosis) gej uzeh ba ene ni emgegiin shinj chanartai bolson tuvshin aj. Eldev uvchin emgeg, stryess, hugshrult bol biye mahbod huchilleg bolj bohirdsnii urshig aj.
Hool und: Ugluu bosood nimbegtei us uuna.
SHar budaanii kaash: Ugluuduu shar budaa /esvel buhel arvai, hoshuu taria, sagadai/ chanaad samar, banan jims, nargil modnii samriin zorgodos, shar gaa, shants modnii holtos, oliviin tos, ul yalig davsaar amtalj idvel sain bna. Taragaar esvel suugeer amtalj bolno.
Kofyeingui urgamliin tsai (caffeine-free herbal teas) uuj baih: Uund bagvaahai, tsargas, huvunt, chiher uvs, batrash, bultsuut tuiplan, altantovchiig nerlej bolno.
Tuunchlen shine urgatsiin hunsnii nogoo, jimsnii shuus uuj baih. Esvel tedgeeriin salat bainga ideh.
Huren bolon shar manjin, buutsai, luuvan, sarmis, songino, vandui, builsiin samar, har chavga, tarvas, dalain baitsaa, tarimal usuu, yanshui, hushga, zagas, maalingiin tos, ur, tahianii undug hereglene.
Udurt 8 ayaga us uuhiig zuvludug. Uuruur helvel, biyeiin jiniin 1kg dutamd 30 ml us nogdoj baival zohiltoi. Jishee ni, 80 kg jintei bol 2,4 l us uuh yostoi aj.
SHultjuulegch undaa: Gishuunii 1 sh shine shilbe, 100 g buutsai, ½ nimbeg, 1 tsainii halbaga nuntag tsagaan gaag 400 ml butsalsan usand hiij blyendyert erguuleed guursaar uuna.
Amindem, erdes bodis: Kalitsi, magni, kali, tsair, “A”, “S” amindem.
Suvilliin chanartai zuvlumj (Treatment strategy–TS): Emchilgee, suvilgaa ni biyeiin shingeniig shultjuuleh, uushginii suvgiig urgujuuleh, biyeiin jingee heviin tuvshind bailgah, iluudel huchliig saarmagjuulah /us bolon shingen yum sain uuh, uye uye urgamliin tsai uuj baih: herbal tea can help offset this net-acid load/, biye mahbodoo tsevershuulehed chiglegdene.
Bolj ugvul hooloo uuruu hiij idej baih. Uye uye matsag barih. Burgui tavih. Haluun, huiten dushind eeljlen oroh, udur bur utgunuu gargaj baih, honogt 1,5-3l shees gargaj baih.
Udriin deglem sain barimtlah, dasgal hudulguun, sport, biyeiin tamir hiih /biyed hurimtlagdsan hor, yalzmagiig gadagshluulahiin tuld ali boloh ahiuhan hulurnu/, ioga, byasalgal, bujigeer hicheelleh heregtei. Bolj ugvul taivan amgalan baihiig hicheeh. Eleg, tsusuu uye uye ugaaj tsevershuulj baih heregtei.
Saahriin surug nuluunii tuhai neg too barimt heliye: udurt 6 halbaga saahar idvel darhlaa 24 tsagiin dotor 25%-iar buurdag. Herev 12 bol 60%, 18 bol 85%-iar buurah aj.
Hool undaa hetruulen idehgui baih. Mah, suu ali bolohoor baga ideh heregtei. Stryessees zailshii. Kofyeg urgamliin tsaigaar orluulj baihiig zuvlunu. Urgamliin tsai ni biyed shingesnii daraa ihenhi tohioldold shultjuulegch nuluu uzuuldeg aj.
End sonirhuulahad, emchiin joroor olgogddog, olon ulsiin emiin sanguudad hamgiin ih borlogddog 7 emiin neg ni huchilleg buuruulagch emuud aj. Edgeer emuud ni (Antacid) Prilosec (omeprazole/generic versions of nexium) boloi. Undsen emiin uildel ni hodoodnii huchliin yalgaruulaltiig daranguilna. Zurheer hatguulah, zurhnii hem buurah, turgeseh, zurh delseh, TSDI, erchuuded huh urgah, nud, noir bulchirhai, buduun gedesnii urevsel, sharhlaa, hel hatingarshih, elegnii uvchin, tsusan dah saahriin hemjee ihdeh, bulchin sulrah, chih shuugih, oir oirhon sheeh, tumsug uvduh, tsus bagadalt, tsusnii esiin uvchin zereg gaj nuluutei. - Gardnyeryella nyangiin haldvar - Gedes guilgeh, uvduh - Dontuulagch hool huns, sergeesh - Zurhnii dutagdal, sulral - Eleg tsevershuuleh (eleg bohirdson) - Elegnii dutagdal - Elegnii hatuural - Em uuj esvel taria hiilgej baigaa (emiin gaj nuluu) - Am gashuun orgih - Amindem, erdes bodis, hool tejeeliin dutagdal - Amnii untsug hagarah (am, aris, uruul hagarah) - Arhag yadargaa, amarhan yadrah - Arhag yadargaanii hamshinj, bulchin shurmusnii emzeglel - Aris, utree huuraishih - Bambai bulchirhainii daavriin iluudel (BBDI) - Batga shovil, yum tuurah - Biye arzaih, evguirheh, chihuurheh - Bodisiin soliltsoonii hamshinj - Buuljis tsutgah - Buurnii dutagdal - Buurnii deed bulchirhainii sulidaa (BDBS) - Buurnii urevsel - Buurnii shohoijilt, chuluu, els - Bronhit - Builnii suult - Bulchin tatagnah, chichreh - Bulchin shurmus uvduh, dutuu agchih - Buduun gedesnii urevsel - Buduun gedesnii sharhlaa - Belgiin sulral - Gomdol, stryess tailagdahgui shanalah - Daavriin uurchlult, tentsver aldagdah - Davsagnii huudiin haniin urevsel - Darhlaa sulrah - Dotor bachuurah - Zunugluh buyuu Alitshaimyeriin uvchin - Zurh sudasnii uvchin (ZSU) - Zurhnii hem aldagdah - Zurhnii hem turgeseh - Zurhnii shigdees - Zurheer hatguulah buyuu zurhnii bah - Medreliin garaltai arisnii harshilt uvchin - Medreliin yadargaa - Noir bulchirhainii arhag urevsel - Noirguidel - Uvdug, yasnii uye duugarah - Uvchin tuschihlaa gej aih, uhehees aih - Undguvchnii olon uilanhait hamshinj (UOUH) - Surguu - Stryessiin shaltgaant setgetsiin uvchin (SSHSU) - Setgel gutral - Setgeleer unah, setgel gonsoih - Taraaguur sudas toston hatuurah - Targalalt (turaah) - Tarhind tsus harvah, saajih - Tolgoi uvduh, duireh - Tumsugnii urevsel - Tulai - Turuu bulchirhainii urevsel - Uimraa boloh - Ulirliin chanartai amisgaliin zamiin harshil - Uushginii astma - Uye uyeteh (uye, muguursnii suult) - Urguidel - Utreenii muuguntsur - Havagnah - Hamriin salst burhevchiin urevsel - Hamriin hundiin ideet urevsel, yam - Hamriin shuuhitnaa (nus goijih) - Haniad, tomuu - Hyelikobaktyer pilori nyangiin haldvar - Hodood, hos, ulaan hooloinii sharhlaa (HHSH) - Hodoodnii urevsel - Holyestyerin, triglitsyeridiin hemjee nemegdeh - Hoolnii shingets muudah - Hooloin mah - Hooloinii angina - Hoolond durgui boloh - Hort havdar - Humsan deer tsagaan zurvas, nugachaa uuseh - Humsnii muuguntsur - Huraaguur sudasnii bugluutus - Huraaguur sudasnii tsulhen - Hunsnii harshil - TSusnii chuluu - TSus bagadalt - TSusnii daralt bagadah (TSDB) - TSusnii daralt ihdeh (TSDI) - TSeej horsoh - CHihriin shijingiin hev shinj-1, 2 - CHoniin hurvush - SHurmus tatah, sunah - SHud uvduh - SHud horhoitoh - SHuls iheer goojih - Elegnii arhag urevsel - Estrogyenii davamgailal (ED) - YAs urgah - YAsnii siiregjilt - YAsnii shohoijilt - Arhag stryess - Setgel zovnil - Buurnii uilanhai - Syelyenii dutagdal - Agil muug - Alim jims - Alirs (Anis, anis) - Altantovch - Amtat bazilik (navch) - Amtat guanii ur - Amtat tums - Anar jims - Anar jimsnii tsomog - Arzaahainii tsomog - Artishok - Asganii buurulzgunu - Baga altanzul (jinjiihuar) - Bagvaahai - Bagvaahainii isgesen handmal - Banan jims (gadil) - Batrash - Buurulzguniin isgesen handmal - Buurulzguniin tsomog - Buurunhii baitsaa - Buutsai - Buutsainii tsomog - Builsiin samar, tos - Burelgene - Vandui - Vanjingarav /Ulchir degd, tsagaan degd, seruuseg, huitnii degd - Gazriin samar - Gangiin tsomog - Gandbadraanii isgesen handmal - Gishuuniin isgesen handmal - Guzeelzgene - Gunjidiin ur, tos - Daguur terelj (dalii yagaan) - Dalain baitsaa - Dalivsiin tsomog - Dolgiontson gishuune - Doloogoniin tsomog - Doshontsgiin tsomog - Degdnii tsomog - Jambatsetseg - Jurj - Jurjiin halis - Zugiin bal - Zuun nast (zuunnast) - Zelen zanguu - Zerleg hahuuna - Idree - Injbuurliin tsomog - Isgesen alimnii shuus - Ih dalivs - Ih tavansalaa - Kofye - Luuvan - Luuvangiin navch - Maalingiin ur, tos - Maalingiin tsomog - Magni - Majiin tsomog - Monos (moil) - Mulhuu ganga - Nargil modnii samar (tos, zuulun ediin zorgodos) - Nariin navchit honholdoi - Narsnii toosontsortoi nahia, shilmuus - Nimbeg (nimbegnii halis) - Nohoin hoshuu - Nugiin shivel - Nugiin shimteglei - Olivtoi gangiin tos - Olivtoi shuudergeniin tos - Olslig halgai - Ongol muugnii tsomog - Urgust hemh - Urul - Saahar bolon nuursus ihtei hool huns - Sagadai budaa (Gurvaljin budaa) - Saravgar tuulain tagnai - Sarvuun tsiir - Sarmis - Sarmisnii isgesen beldmel - Sarnainii tsomog - Sarislag hunchir - Sahalinii buurulzgunu - Sibiri toshlog barbaris - Songino - Sormuust degd - Sudan sarnai - Suluu navchit sharilj - Tarvas - Tarimal gonid - Tarimal tuuram (tsagaan luuvan) - Tarimal usuu - Tom tsuldmeg muug - Tosondoi muug - Tulugchiin tsomog - Tums - Tunhuu - Tuurmiin navch /yagaan tuurmiin navch/ - Tureg shosh - Ulaan goyoo - Ulaan looli - Ulaan tes - Ulaan tesiin jimsnii tsomog - Ulaan ulaagana - Uliangariin tsomog - Usan uzem, uzem - Usuunii tsomog - Uhriin nudnii navch, ur jims - Hailaasnii holtos - Hanborgotsoi - Har pyeryets - Har urt tesiin jims - Har tsai - Har chavga - Honin arts - Hoshuu taria - Huvunt - Huvuntiin tsomog - Huduunii biraaga - Huh ners - Huluunii ur, uriin tos - Humsantsetsgiin tos - Humsantsetseg - Hunchiriin tsomog - Husnii nahia, navch, holtos - Husnii ongol muug (chaga) - Hushganii samar (idee) - Huren manjingiin navch - Hevtee degd - Het bolovsruulsan hool huns - TSagaan budaa - TSagaan gaa - TSagaan muug - TSair erdes bodis (Zn) - TSangisiin jims - TSangisiin jimsnii tsomog - TSarvan - TSargas - TSarsan guun huh - TSahildag - TSiiriin tsomog - TSoohor mailz (shantsainii navch) - TSuulbar baldargana - TSegtsuuheinii tsomog - TSetsegt baitsaa - CHas ulaan doloogono - CHiher uvs - CHudurguniin tsomog - SHampinion /dalbinga muug/ - SHants modnii holtos - SHantsnii tsomog - SHar budaa - SHar buurtsag - SHar manjingiin navch - SHilmuusnii tsomog - SHoshloirhog hoshoongor - Egel gonid - Erdeneshishiin ur, sahal - Erdeneshishiin tsomog - YAmaan sahal - YAnshuinii ur, navch - Zuu tuunuuriin emchilgee - CHiherleg intoor - Probiotik buteegdehuun - Brazil samar - K amindemiin dutagdal - Erendiin tos
xs
sm
md
lg