Бамбай булчирхайны дааврын илүүдэл (ББДИ)

Hyperthyroidism (english)
Гипертиреоз (ру́сский)

Бамбай булчирхайны аутодархлааны өвчин эсвэл Грейвсийн өвчин буюу Базедовая болезнь

ББДИ-ийн үеийн үндсэн зовуурь, шинж тэмдэг (PCSS):

Бамбай булчирхай томрох /бамбайн бахлуур/
Йод дутагдах эсвэл илүүдэх
Йод илүүдсэн үед ББДИ үүсэх магадлалтай.
Тунгалгын булчирхай цочих
Anti-TG өндөр гарах
Үл ялиг халуурах 37-37,5С, дагжих, чихүүцэх
Бамбай булчирхайн дээр судасны лугших чимээ сонсогдох /thyroid bruit/
Бодисын солилцоо бүр идэвхжих
Кортизол даавар ихдэх
Үс, хөмсөг унах, шингэрэх, хугарана, үс, арьс арзайж ширүүн оргих, арьс, үс хуурайших
Гар, хөл халууцах
Шалтгаангүй турах (Их идсэн ч таргалахгүй)
Нойргүйдэх
Ядарч тамирдах
Үе мөч бадайрч өвдөх, сулрах, архаг ядаргааны хам шинж болон булчин шөрмөсний эмзэглэл
(FMS) тусах
Булчин сулрах, нуруугаар өвдөх
Гэдэс гүйлгэх
Сэтгэл гутрал, зовнил, СШСӨ, Нэг муу юм /ямар нэг стрессор/-анд бурантаглагдах, хөтлөгдөх /irritability/, сэтгэл санаа, урам зориг байнга өөрчлөгдөх, аймаар уурлаж стресстэх
Нүүр, нүд, гар, хөл хавагнах
Гар хавагнаж, хурууны хумс товойж бүлтийх (clubbing thyroid acropachy)
Цусны эргэлт түргэсэх
Мартамхай болно. Анхаарал төвлөрөхгүй болно
Зүрхний хэм түргэсэх, хүчтэй дэлсэх. Эдгээр нь өвчтөнд өөрт нь мэдэгддэггүй. Харин бүр хүчтэй савлах /palpitations/ үед л мэдэгдэнэ.
Зүрх томрох
Цусны дээд даралт (SBP: systolic blood pressure) ихдэж (ЦДИ), доод даралт (DBP: diastolic blood pressure) өсөхгүй байх
Бэлгийн чалх буурах
Тестестерон ихсэх
Умайн булчингийн хоргүй хавдар, умайн ханын цэвэрүүт уйланхай, өндгөвчний уйланхай, хөхний өвчин /fibrocystic breast disease/
Хөлөрнө. Ялангуяа гар халуу дүйж, хөлөрнө.
Бөөлжис цутгах, ХГЗ хямрах
Дотор бачуурах
Толгой өвдөх
Батга шовил, идээт үрэвсэл гарах, шарх удаан эдгэрэх
Хөлийн эрээн булчин улайх, хавдах /бас хүүхдийн/
Гар, хуруу чичрэх, салгалах
Шөрмөс татах
Нүдэнд элс орсон юм шиг мэдрэмж төрөх, нүдний уг чинэрэх, нүдний даралт ихсэх
Яваандаа нүд бүлтийх /bulging eyes, выпученные глаза/, анивчих, ээрэх /Ленины эхнэр Надежда Крупская ийм бүлтгэр нүдтэй байжээ/
Нүдээрээ ширтэх /stare/, хялар болох /proptosis/
Яс хэврэгших, яс бэртэх, хугарах
Байнга ам цангах, ам хуурайших
Арьс загатнах /pruritus/ голдуу бамбай дээрээ
Симпатик мэдрэлийн тогтолцоо хурдсах /sympathic nervous system/
Өндөр хүзүүтэй харагдах /хүзүү томтой гэх юм уу: солидная шея/ зэрэг болой.

Оношлогооны энгийн ардын арга:

1/ Otto Broda Barnes-ын арга: Халуунаа үзэхэд 36,5-аас бага байвал ББДД, 36.8-аас дээш байвал ББДИ /бамбайн хордлого буюу гипертиреоз/ болж бна гэж үздэг аж. Гагцхүү 3 өглөө үзэж халуунаа тэмдэглэх хэрэгтэй.

2/ Йодоор зурах арга: Йодын 3-5% уусмалаар тор зурж ББДИ эсвэл ББДД-ын аль нь болохыг ардын аргаар тодорхойлж болно. Тохой, шилбэ, хавирга, хөлийн ул зэрэг нимгэн арьсан хэсэгт 5см2 хэмжээний йодын уусмалаар түрхэхэд 2 цагийн дотор эсвэл заримдаа бүр 20 минутын дотор алга болвол ББДД-тай бна, 2-4 цагийн дотор алга болвол йодын хэрэгцээтэй бна, 4 цагаас илүү удаан хугацаанд байж байвал ББДИ-тэй гэж үздэг аж.

Яваандаа үүсч болох хүндрэлүүд:

Бамбай булчирхайны хорт хавдар /энэ нь йод дутагдсанаас болдог тал бий/
Чихрийн шижингийн 2 дугаар хэлбэр үүсэх магадлалтай.

ББДИ үүсч болзошгүй учир шалтгаанууд: Бамбай булчирхайнд олон зангилаа үүсч томрох нь яг юунаас болдог нь тогтоогдоогүй.

Грейвийн өвчин /хүний авто дархлааны эд эс /эсрэг бие: ББ дэмжих иммуноглобулин (TSI)/ нь өнчин тархины даавар /TSH/-тай адил төстэй үйлдэлтэй бөгөөд энэхүү эсрэг бие нь бамбай булчирхайн даавар улам ихээр ялгаруулах нөхцөлийг үүсгэнэ/

Бүрэн эмчлэгддэг өвчин. ББДИ үед бөөрний дээд булчирхайны үйл ажиллагаа муудна.

Төрөлхийн Грейвийн өвчин /Neonatal Graves’ disease/
Бамбай булчирхайн үрэвсэл /Thyroiditis/ Энэ нь хүүхдэд ховор тохиолдоно.
Бамбай булчирхайн дааврын тэнцвэр алдагдах
Өнчин тархины хавдар /опухоль гипофиза/
Бамбай булчирхайн зангилгаа үүсэх /Thyroid nodules/
Хэт идэх өвчин (Bulimia: энэ үед яс хэврэгшинэ)
Йод хэт ихээр хэрэглэсэн
Гэр бүлийн удамшил
Архаг стресс
Халдварт өвчин
Наранд биеэ хэт их шарах
Чихрийн шижингийн нэгдүгээр хэлбэр
Үе мөчний хэрлэг
Мөөгөнцөр
Тунгалгын эд эс, цус, элэг, гэдэс бохирдсон /илүүдэл даавраараа хордсон/
Тамхи зэрэг болой.

Эдгээр нөхцөл шалтгаануудаас аль нь танд хамаатай болохыг тогтоож, түүнийгээ эмчлэхийг зорих хэрэгтэй.

Хоол унд: Уураг ихтэй хоол хэрэглэнэ. Тараг их сайн гэнэ. Бүхэл үрийн гурил, хошуу тариа, сагадай будаа, шинэ ургацын хүнсний ногоо, нэрс, интоорын жимс, шар буурцаг, бууцай, цэцэгт ба бөөрөнхий байцаа /түүхийгээр нь идвэл бүр сайн аж/, туурам ба туурмын навч, шар манжин, лийр, тоорын жимс, улаан лооль, оливын тос, шанц модны холтос, зэрлэг хахууна, хар перец, загас, гахай, тахианы мах, өндөг хэрэглэнэ.

Эстрогенээ бууруулахын тулд шар буурцаг, маалингын тос, үр, наранцэцгийн үр, түрэг шош, вандуй зэрэг байгалийн эстроген бүхий ургамал, хүнсний ногоо хэрэглэх. Гэхдээ бамбай булчирхайн өвчтэй бол эдгээрээс болгоомжтой хэрэглэх хэрэгтэй. Учир нь, эдгээр хоол хүнсэнд байгаа “гейтроген” хэмээх бодис нь бамбай булчирхайн үйл ажиллагаатай зөрчилдөх магадлалтай. Энэ бодисын үйлдэл чанахад алга болохгүй тул бамбай булчирхайн эмээс 2 цагийн зайтай идэж байвал зохино.

Аминдэм, эрдэс бодис: ББДИ: төмөр, “Д-3”, “Е”, “В” аминдэм. “Е” аминдэм нь зүрхий хэм алдагдахаас сэргийлнэ. Энэ нь оливийн тос, маалинганы үрэнд бий. Омега-3 өөх тос /загас, маалингын үр, тос/

Сувиллын чанартай зөвлөмж (Treatment strategy-TS): Бамбай булчирхайны дааврын илүүдлийн үеийн эмчилгээ, сувилгаа нь шээс туух, тунгалгын эд эс, судал, цусаа цэвэршүүлэх, уураг тархины цусан хангамжийг сайжруулах, тайвшруулах /долоогоно/, тамир тэнхээ оруулах /чихэр өвс, дөрвөлсөн мүгэз, могойн идээ, хунчир/, зүрхний хэмийг удаашруулах, хөлрөхийг намжаахад чиглэгдэнэ.

Бамбай булчирхайн дааврын эмийг огцом зогсоож болохгүй. Эмийн ургамал уухын өмнө ББД-аа шинжлүүлэх хэрэгтэй. Ургамал уугаад 3 сар болоод дахин шинжлүүлнэ. Дааврын өөрчлөлт удаан хугацаанд явагддаг тул шууд хурдан хугацааанд огцом үр дүн гарна гэж хүлээх хэрэггүй.

Цус, элэг, тунгалгын эд эс, гэдэсээ цэвэршүүлэх хэрэгтэй. Сайтаас “элэг бохирдсон”, “элэг бөглөрсөн” гэдгийг уншина уу.

ББДИ-д зүү болон бясалгал, йога, гүнзгий амьсгаа авах, иллэг, дасгал, биеийн тамирын эмчилгээ үр дүнтэй гэж үздэг. Унтахдаа өндөр дэр тавивал сайн. Хоолойн дээрээ мөсөөр жин тавивал үрэвсэл буурна.

Европын эмнэлэгийн практикт голдуу стеройдын эм /methimazole/ уулгадаг, тэрээр үр дүнгүй болвол цацраг идэвхит йодын эмчилгээ эсвэл хагалгаа хийнэ.

Зайлсхийвэл зохих зүйлс: Йодын бэлдмэл, хиам, далайн хоол, сүү, буудайн дээд гурилын бүтээгдэхүүн, саахар, хиймэл саахар /”aspartame” хэмээх йод агуулсан бодистой байдаг/, өтгөн ногоон цай, кофе, амтлагчууд, согтууруулах ундаа.

Ямар нэг эм ууж байгаа бол түүнийгээ эмчдээ мэдэгдэх хэрэгтэй.

Дараах эмээс зайлсхийх эсвэл багасгах хэрэгтэй. Үүнд:

Medications that can disrupt thyroid function include: antacids (aluminum hydroxide containing antacids), antibiotics and antifungals (sulfonamides, rifampin, keoconazole), antidepressants, anti-diabetics (Orinase, Diabinese), anti-arrhythmia medications (Cordarone, Inderol, Propanolol, Regitine, etc.), aspirin, birth control pills, cholesterol lowering medications (Colestid, Atromid, Locholest, Questron), Coumadin and other blood thinning agents, diuretics (Lasix), pain medications (morphine, Kadian, MS contin, etc.), hormone replacement therapy (Premarin, anabolic steroids, growth hormone, etc.), psychoactive medications (Lithium, Thorazine, etc.), steroids (especially cortisone and prednisone), and stimulants (amphetamines).

Болзошгүй учир шалтгаанууд, эрсдэлт хүчин зүйлс

Үндсэн зовуурь, шинж тэмдэг (болзошгүй хожмын үеийн)

Зохимжтой ба зохимжгүй ургамлын бүтээгдэхүүн

Эх сурвалж

Fundamentals of Naturopathic Endocrinology Michael Friedman, ND Muskeegee 2014
rpmp.ru
sibir.kz
“Бабушкины рецепты” сонин, №34 /390/ Август 2009
www.naturalnews.com
terrainwellness.com

Тэмдэглэгээний утга

Ийм тэмдэг нь эмчилгээний өндөр үр дүнтэй бөгөөд эрдэм шинжилгээний туршилт, судалгаагаар нотлогдсон болохыг илэрхийлнэ.
Ийм тэмдэг нь хүний биед сайн нөлөөтэй гэдэг нь судалгаагаар нотлогдсон. Гэхдээ бүхэл ургамлын хувьд авч үзвэл 3 одтой бүтээгдэхүүнийг арай гүйцэхгүй аж.
Ийм тэмдэг нь эмчилгээ, шим тэжээлийн эерэг үр дүнтэй болохыг илэрхийлнэ. Голдуу ардын уламжлалт практикт олон зуун жилийн турш өргөн хэрэглэгддэг туршлагатай. Туршилтын амьтан дээр судлагдаж сайн нь тогтоогдсон. Өчигдрийн ардын эмчилгээнд хэрэглэдэг байсан эмийн ургамал өнөөдөр шинжлэх ухаанаар нотлогдсон эмчилгээ болдог гэдгийг санаандаа авбал зохино.
Ийм тэмдэг нь гаж нөлөө буюу зохимжгүй заалтыг илэрхийлнэ.