Бөөрний дээд булчирхайны сульдаа (БДБС)

Adrenal fatigue (english)
Усталость надпочечников (ру́сский)

БДБС:

Болзошгүй учир шалтгаанууд (PCC): Танд учирч байгаа стрессийг таны бөөрний дээд булчирхай бүрэн хангаж /”хариулж”/ чадахгүй болсон.

Бөөрний дээд булчирхайны сүрьеэ, өөрийн дархлааны эсрэг эд эс /антител/ үүссэн. Энэ булчирхай идээлж үрэвссэн, хавдар үүссэн.

Ямар нэг дарамттай байх, санхүүгийн хямралд орох, бага, муу унтах, амарч чадахгүй байх, хэн нэгэн хүнтэй удаан хугацаанд таарамжгүй байх, ажил өөрт чинь тохирохгүй байх, үхэл зовлон тохиолдох, ямар нэг химийн хордлого авах, муу муухай гутранга зүйл бодох.

Хоол унд: Ер нь хоол болон амьдралын хэв шинжийг бүрэн өөрчлөх хэрэгтэй. Хоолоо бага багаар олон удаа идэх хэрэгтэй бна. Жимс, хүнсний ногоо тухайлбал, цангис жимс, усан үзэм, зөгийн бал, өргөст хэмх, хар перец идэж байх. Бүхэл үрийн тариа, тослог багатай сүү хэрэглэж, ус ихээр ууна.

Хушга, бүйлс, наргил модны самар ба түүний тос, оливийн тос, цөцгийн тос, цэцэгт байцаа, өнгөт байцаа, яргай загас, тахиа, цацагт хярууны мах, маалингын ба хулууны үр, далайн замаг, байцаа.

Аминдэм, эрдэс бодис: Магни, цайр, загасны тос, “Д-3”, “С”, “В-5”, “В-12” аминдэм.

Сувиллын чанартай зөвлөмж: Өдрийн дэглэм сайн баримтлах, биеийн тамир хийх, спортоор хичээллэх хэрэгтэй. Болж өгвөл тайван амгалан, уурлахгүй байхыг хичээх. Бясалгал хийх нь маш өндөр үр дүнтэй гэж үздэг. Амьсгалаа гүнзгий авдаг дасгал хийвал сайн.

Тоглох, зугаацаж, инээж, шог яриа ярьж сурах хэрэгтэй. Хүмүүст тусалж чадахааргүй байгаа бол шууд л “чадахгүй нээ” гэж хэлж сур. Ямар нэгэн юманд өөрийгөө буруутгахаа боль. Одоо амьдралаа шинээр эхэлнэ гэж бод.

Сайн унтаж амарч байх хэрэгтэй.

Бие махбод, түүний дотор бөөрний дээд булчирхайг сайжруулах эмчилгээ, сувилгаа нь бөөр, цус цэвэршүүлэх, авто дархлааны эсийг устгах, үрэвсэл дарахад чиглэгдэж байвал зохино.

Энэ өвчин 9-24 сарын дотор бүрэн эдгэрнэ.

Бусадтай харьцуулахад хүн бүр оюун санаа, удамшил, сэтгэц, хүрээлэн буй орчин, нийгмийн гарлын хувьд давтагдашгүй өөр өөрийн гэсэн онцлогтой байдаг тул зовиур эмгэгийг оношлох, эмчлэхдээ эдгээр хүчин зүйлийг харгалзаж үзнэ.

Бөөрний дээд булчирхайны сульдааг шинж тэмдэгээр оношлох нь:

Эрхэм уншигч танд бөөрний дээд булчирхай ядарч сульдсан эсэхийг шинж тэмдэгийн аргаар мэдэж болох дараах асуулгыг орчуулан хүргэж байна.

Энэхүү асуулга нь АНУ-ын Вермонт мужийн Монтпелейр нутгийн байгалийн аргаар эдгээгч эмч /ND/ Михиал Фрэйдманы бичсэн “Дотоод шүүрлийн эмгэгийг байгалийн аргаар илааршуулах суурь зарчим” хэмээх номонд хэвлэгдсэн юм.

Та энэхүү асуулганд үнэн зөв хариулж, өөрт тохирох оноог өгөх ба асуулгын төгсгөлд та оноогоо нэмж нийт дүнг гаргах юм.

Хэрэв та, асуултанд:

“Үгүй”  гэж хариулвал “0” оноо,

“Хааяа” /сард 1-4 удаа/ гэж хариулвал “1” оноо,

“Дунд зэрэг” /долоо хоногт 1-4 удаа/ гэвэл “2” оноо,

“Голдуу байнга” /долоо хоногт 4-өөс олон удаа/ гэвэл “3” оноо өгөх хэрэгтэй.

Асуулгын асуултууд:

1             Сууж байгаад эсвэл хэвтэж байгаад босоход толгой эргэдэг эсвэл нүд эрээлжилдэг.

2             Бусадтай харьцуулахад ойр ойрхон шээдэг эсвэл шөнө босч шээдэг.

3             Ухаан алдаж унах гэж байгаа юм шиг мэдрэмж төрдөг.

4             Би архаг ядаргаатай.

5             Би зүрхний хавхлагын гажигтай эсвэл миний зүрх дэлсдэг.

6             Хүчтэй байлгах гэж өөрийгөө байнга хүчилдэг.

7             Надад өглөө босоход хэцүү байдаг.

8             Үдээс өмнө үд хүртэл /~ 11цаг/ би ямар ч тамир тэнхээгүй байдаг.

9             Үдээс хойш 15-17 цагийн хооронд мөн эрч хүчгүй байдаг.

10          Харин оройн 18 цагаас хойш арай гайгүй болдог.

11          Би голдуу шөнөдөө илүү эрч хүчтэй болдог.

12          Нойрондоо муу байдаг.

13          Би голдуу шөнийн 3-5 цагийн үед сэрдэг бөгөөд буцаад унтаж чаддаггүй.

14          Тодорхой шалтгаангүйгээр эвгүй мэдрэмж мэдэрдэг.

15          Миний хөлийн шагай зэрэг үе мөчөөр хавагнадаг.

16          Мэдрэлийн гаралтай стресс, сэтгэцийн гаралтай стресс эсвэл сэтгэл санааны стрессийн дараа амрах шаардлагатай байдаг.

17          Дасгал хөдөлгөөн хиймэгц эсвэл дараа нь эсвэл маргааш нь би маш их ядардаг.

18          Миний бодсонтой харьцуулахад булчин шөрмөс амархан ядарч, бие даагдахгүй болдог.

19          Миний нуруугаар байнга өвддөг.

20          Миний нуруу, өвдөг сул дорой.

21          Миний үе мөч хөшдөг.

22          Би хоол унд, амьтан, тоосонцор зэрэг олон зүйлээс харшилдаг.

23          Миний харшил улам муудаж байна.

24          Миний нүд улцайдаг. Нүдний доогуур хар бараан цагираг үүсдэг. Эдгээр нь өглөөдөө улам тод мэдрэгддэг.

25          Би олон химийн бүтээгдэхүүнд мэдрэмтгий.

26          Би астматай. Надад бронхит, уушгины хатгаа болон амьсгалын замын бусад вируст өвчнүүд ойр ойрхон тусдаг.

27          Би хумсаараа 1 минут дарахад арьсан дээр цагаан зурвас үүсдэг арьсны өвчин /dermatographism/-тэй.

28          Миний уруул тойромд цонхийж цайсан хэсэг байдаг.

29          Миний гарын алга, хөлийн ул улайдаг эсвэл улбар шар болдог.

30          Миний арьс хуурайшдаг.

31          Миний толгой өвддөг, хүзүү, мөрөөр хөшдөг.

32          Би тод гэрэлд дургүй.

33          Би өөрийгөө бусадтай харьцуулахад даарамтгай юм шиг.

34          Би хүйтэн тэсвэрлэх чадвар муутай.

35          Би Рейнодын өвчтэй. /гар, хөл маш их хүйтэн байдаг өвчин/

36          Халууны шилээр үзэхэд миний биеийн халуун хэвийн хэмжээнээс бага байдаг.

37          Миний биеийн халуун өдрийн турш хэлбэлзэж байдаг.

38          Миний цусны даралт бага байдаг.

39          Би хоолгүй л бол уур хүрч, салгалдаг, мэгдэж сандардаг.

40          Би саахар, чихэрлэг зүйл, амттанд дуртай.

41          Би цай, кофе зэрэг сэргээш их хэрэглэдэг. Өглөөнөөс эхлээд л.

42          Би өөхтэй хоолонд дуртай. Өөх тостой хоол идэхээр илүү сайн байдаг.

43          Би өдрийн турш кафейн /цай, кофе, шоколад, кока кола ундаа гэх мэт/ хэрэглэдэг.

44          Би давстай хоол, ялангуяа давсалсан төмсний чипс идэх дуртай.

45          Би өглөөдөө уураггүй хоол, чихэрлэг зүйл идвэл биеийн байдал бүр дорддог.

46          Би хоолоо тогтмол идэж чаддаггүй.

47          Би түргэн хоол их иддэг.

48          Би хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн болон эмэнд мэдрэмтгий.

49          Би стеройдын бэлдмэл удаан хугацаагаар их тунгаар уудаг.

50          Би хоол идсэний дараа л илүү сэргэлэн болдог.

51          Би туранхайдуу биетэй. Таргалахыг хүсэвч болдоггүй.

52          Амьдрал надад ямар ч итгэл, найдваргүй юм шиг санагддаг. Мөн сэтгэц мэдрэлийн сульдаа /депресс/-гаар оношлогдож байсан.

53          Би хөдлөхөөс дургүй хүрдэг. Яагаад гэвэл, юм хийх ямар ч эрч хүч байдаггүй.

54          Би бусадтай харьцах дургүй. Тэднийг харахаар би стрессддэг.

55          Би жилдээ хоёроос олонтоо ханиад, томуу хүрдэг.

56          Миний өвчин эдгэрэхдээ удаан байдаг.

57          Би тууралт, харшил, намарс, хайрст үлд зэрэг арьсны хууч өвчтэй.

58          Би ауто дархлааны өвчтэй.

59          Би архаг ядаргааны хам шинж бүхий булчин шөрмөсний эмзэглэл (FMS) өвчтэй.

60          Би Епстейн Барр вирусээр үүсгэгддэг тунгалгын зангилгаа томорч халуурдаг, хоолой өвддөг өвчнөөр оношлогдож байсан.

61          Би дасгал, хөдөлгөөн тогтмол хийдэггүй.

62          Би маш их стресстэй байдаг.

63          Би юмыг төгс хийхийг хичээдэг.

64          Стресс надад сөргөөр нөлөөлж байдаг.

65          Стресс бүхий тохиолдолоос аль болох зайлсхийхийг хичээдэг.

66          Би урьд байсанаасаа дордож, ажлын бүтээмж муутай болсон.

67          Миний анхаарал төвлөрүүлэх чадамж буурсан.

68          Стресс намайг сарниулдаг.

69          Стресс миний сэтгэл совнилыг улам гүнзгийрүүлдэг.

70          Би амархан цочидог.

71          Би ямар нэг стресст нөхцөл байдал орвол хэдэн өдөр, бүр долоо хонгийн турш бодогддог.

72          Ядарсан, сульдсан үедээ миний ходоод, гэдэс хямардаг.

73          Надад тайлбарлахын аргагүй айдас хүүдэс төрдөг.

74          Миний бэлгийн чалх маш муу байна. Бүр мартсан.

75          Ажлын хамт олон, гэр бүрийнхэнтэйгээ харьцахад ядаргаатай болсон.

76          Надад хөгжилтэй үйл явдал, хошин шог бараг байдаггүй.

77          Би амьдралаа хянаж чадахгүй болсон. Тэрээр мухардалд орсныг мэдэрдэг.

78          Би архи, эм, дарс, хоолонд амрахан донтдог болсон.

79          Би осол аваарын дараах эмгэгтэй болсон.

80          Би их иддэг байсан эсвэл одоо ч бас тийм.

81          Би буйл, шүдний өвчтэй эсвэл шүд идээлж цоорсон.

82          Миний сарын юм зовиуртай ирдэг. /эмэгтэйчүүд/

83          Миний сарын юм тогтол биш ирдэг, тэрээр стрессээс хамааралтай. /эмэгтэйчүүд/

Нийт оноо:

–      40-өөс бага бол БДБС-ны маш хөнгөн хэлбэр буюу БДБС үүсээгүй.

–      41-80 бол БДБС-ны зөөлөн хэлбэр

–      81-120 бол дунд зэргийн БДБС

–      120-оос дээш БДБС-ны хурц хэлбэр.

Болзошгүй учир шалтгаанууд, эрсдэлт хүчин зүйлс

Үндсэн зовуурь, шинж тэмдэг (болзошгүй хожмын үеийн)

Зохимжтой ба зохимжгүй эмийн үйлдэл

Зохимжтой ба зохимжгүй ургамлын бүтээгдэхүүн

Эх сурвалж

Тэмдэглэгээний утга

  • Ийм тэмдэг нь эмчилгээний өндөр үр дүнтэй бөгөөд эрдэм шинжилгээний туршилт, судалгаагаар нотлогдсон болохыг илэрхийлнэ.
  • Ийм тэмдэг нь хүний биед сайн нөлөөтэй гэдэг нь судалгаагаар нотлогдсон. Гэхдээ бүхэл ургамлын хувьд авч үзвэл 3 одтой бүтээгдэхүүнийг арай гүйцэхгүй аж.
  • Ийм тэмдэг нь эмчилгээ, шим тэжээлийн эерэг үр дүнтэй болохыг илэрхийлнэ. Голдуу ардын уламжлалт практикт олон зуун жилийн турш өргөн хэрэглэгддэг туршлагатай. Туршилтын амьтан дээр судлагдаж сайн нь тогтоогдсон. Өчигдрийн ардын эмчилгээнд хэрэглэдэг байсан эмийн ургамал өнөөдөр шинжлэх ухаанаар нотлогдсон эмчилгээ болдог гэдгийг санаандаа авбал зохино.
  • Ийм тэмдэг нь гаж нөлөө буюу зохимжгүй заалтыг илэрхийлнэ.
Buurnii deed bulchirhainii sulidaa (BDBS) - BDBS: Bolzoshgui uchir shaltgaanuud (PCC): Tand uchirch baigaa stryessiig tanii buurnii deed bulchirhai buren hangaj /”hariulj”/ chadahgui bolson. Buurnii deed bulchirhainii suriyee, uuriin darhlaanii esreg ed es /antityel/ uussen. Ene bulchirhai ideelj urevssen, havdar uussen. YAmar neg daramttai baih, sanhuugiin hyamrald oroh, baga, muu untah, amarch chadahgui baih, hen negen huntei udaan hugatsaand taaramjgui baih, ajil uurt chini tohirohgui baih, uhel zovlon tohioldoh, yamar neg himiin hordlogo avah, muu muuhai gutranga zuil bodoh. Hool und: YEr ni hool bolon amidraliin hev shinjiig buren uurchluh heregtei. Hooloo baga bagaar olon udaa ideh heregtei bna. Jims, hunsnii nogoo tuhailbal, tsangis jims, usan uzem, zugiin bal, urgust hemh, har pyeryets idej baih. Buhel uriin taria, toslog bagatai suu hereglej, us iheer uuna. Hushga, buils, nargil modnii samar ba tuunii tos, oliviin tos, tsutsgiin tos, tsetsegt baitsaa, ungut baitsaa, yargai zagas, tahia, tsatsagt hyaruunii mah, maalingiin ba huluunii ur, dalain zamag, baitsaa. Amindem, erdes bodis: Magni, tsair, zagasnii tos, “D-3”, “S”, “V-5”, “V-12” amindem. Suvilliin chanartai zuvlumj: Udriin deglem sain barimtlah, biyeiin tamir hiih, sportoor hicheelleh heregtei. Bolj ugvul taivan amgalan, uurlahgui baihiig hicheeh. Byasalgal hiih ni mash undur ur duntei gej uzdeg. Amisgalaa gunzgii avdag dasgal hiival sain. Togloh, zugaatsaj, ineej, shog yaria yarij surah heregtei. Humuust tusalj chadahaargui baigaa bol shuud l “chadahgui nee” gej helj sur. YAmar negen yumand uuriiguu buruutgahaa boli. Odoo amidralaa shineer ehelne gej bod. Sain untaj amarch baih heregtei. Biye mahbod, tuunii dotor buurnii deed bulchirhaig saijruulah emchilgee, suvilgaa ni buur, tsus tsevershuuleh, avto darhlaanii esiig ustgah, urevsel darahad chiglegdej baival zohino. Ene uvchin 9-24 sariin dotor buren edgerne. Busadtai haritsuulahad hun bur oyuun sanaa, udamshil, setgets, hureelen bui orchin, niigmiin garliin huvid davtagdashgui uur uuriin gesen ontslogtoi baidag tul zoviur emgegiig onoshloh, emchlehdee edgeer huchin zuiliig hargalzaj uzne. Buurnii deed bulchirhainii sulidaag shinj temdegeer onoshloh ni: Erhem unshigch tand buurnii deed bulchirhai yadarch sulidsan esehiig shinj temdegiin argaar medej boloh daraah asuulgiig orchuulan hurgej baina. Enehuu asuulga ni ANU-iin Vyermont mujiin Montpyelyeir nutgiin baigaliin argaar edgeegch emch /ND/ Mihial Freidmanii bichsen “Dotood shuurliin emgegiig baigaliin argaar ilaarshuulah suuri zarchim” hemeeh nomond hevlegdsen yum. Ta enehuu asuulgand unen zuv hariulj, uurt tohiroh onoog uguh ba asuulgiin tugsguld ta onoogoo nemj niit dung gargah yum. Herev ta, asuultand: “Ugui”  gej hariulval “0” onoo, “Haayaa” /sard 1-4 udaa/ gej hariulval “1” onoo, “Dund zereg” /doloo honogt 1-4 udaa/ gevel “2” onoo, “Golduu bainga” /doloo honogt 4-uus olon udaa/ gevel “3” onoo uguh heregtei. Asuulgiin asuultuud: 1             Suuj baigaad esvel hevtej baigaad bosohod tolgoi ergedeg esvel nud ereeljildeg. 2             Busadtai haritsuulahad oir oirhon sheedeg esvel shunu bosch sheedeg. 3             Uhaan aldaj unah gej baigaa yum shig medremj turdug. 4             Bi arhag yadargaatai. 5             Bi zurhnii havhlagiin gajigtai esvel minii zurh delsdeg. 6             Huchtei bailgah gej uuriiguu bainga huchildeg. 7             Nadad ugluu bosohod hetsuu baidag. 8             Udees umnu ud hurtel /~ 11tsag/ bi yamar ch tamir tenheegui baidag. 9             Udees hoish 15-17 tsagiin hoorond mun erch huchgui baidag. 10          Harin oroin 18 tsagaas hoish arai gaigui boldog. 11          Bi golduu shunuduu iluu erch huchtei boldog. 12          Noirondoo muu baidag. 13          Bi golduu shuniin 3-5 tsagiin uyed serdeg buguud butsaad untaj chaddaggui. 14          Todorhoi shaltgaanguigeer evgui medremj mederdeg. 15          Minii huliin shagai zereg uye muchuur havagnadag. 16          Medreliin garaltai stryess, setgetsiin garaltai stryess esvel setgel sanaanii stryessiin daraa amrah shaardlagatai baidag. 17          Dasgal hudulguun hiimegts esvel daraa ni esvel margaash ni bi mash ih yadardag. 18          Minii bodsontoi haritsuulahad bulchin shurmus amarhan yadarch, biye daagdahgui boldog. 19          Minii nuruugaar bainga uvddug. 20          Minii nuruu, uvdug sul doroi. 21          Minii uye much hushdug. 22          Bi hool und, amitan, toosontsor zereg olon zuilees harshildag. 23          Minii harshil ulam muudaj baina. 24          Minii nud ultsaidag. Nudnii dooguur har baraan tsagirag uusdeg. Edgeer ni ugluuduu ulam tod medregddeg. 25          Bi olon himiin buteegdehuund medremtgii. 26          Bi astmatai. Nadad bronhit, uushginii hatgaa bolon amisgaliin zamiin busad virust uvchnuud oir oirhon tusdag. 27          Bi humsaaraa 1 minut darahad arisan deer tsagaan zurvas uusdeg arisnii uvchin /dermatographism/-tei. 28          Minii uruul toiromd tsonhiij tsaisan heseg baidag. 29          Minii gariin alga, huliin ul ulaidag esvel ulbar shar boldog. 30          Minii aris huuraishdag. 31          Minii tolgoi uvddug, huzuu, muruur hushdug. 32          Bi tod gereld durgui. 33          Bi uuriiguu busadtai haritsuulahad daaramtgai yum shig. 34          Bi huiten tesverleh chadvar muutai. 35          Bi Ryeinodiin uvchtei. /gar, hul mash ih huiten baidag uvchin/ 36          Haluunii shileer uzehed minii biyeiin haluun heviin hemjeenees baga baidag. 37          Minii biyeiin haluun udriin tursh helbelzej baidag. 38          Minii tsusnii daralt baga baidag. 39          Bi hoolgui l bol uur hurch, salgaldag, megdej sandardag. 40          Bi saahar, chiherleg zuil, amttand durtai. 41          Bi tsai, kofye zereg sergeesh ih heregledeg. Ugluunuus ehleed l. 42          Bi uuhtei hoolond durtai. Uuh tostoi hool ideheer iluu sain baidag. 43          Bi udriin tursh kafyein /tsai, kofye, shokolad, koka kola undaa geh met/ heregledeg. 44          Bi davstai hool, yalanguyaa davsalsan tumsnii chips ideh durtai. 45          Bi ugluuduu uuraggui hool, chiherleg zuil idvel biyeiin baidal bur dorddog. 46          Bi hooloo togtmol idej chaddaggui. 47          Bi turgen hool ih iddeg. 48          Bi hunsnii nemelt buteegdehuun bolon emend medremtgii. 49          Bi styeroidiin beldmel udaan hugatsaagaar ih tungaar uudag. 50          Bi hool idsenii daraa l iluu sergelen boldog. 51          Bi turanhaiduu biyetei. Targalahiig husevch boldoggui. 52          Amidral nadad yamar ch itgel, naidvargui yum shig sanagddag. Mun setgets medreliin sulidaa /dyepryess/-gaar onoshlogdoj baisan. 53          Bi hudluhuus durgui hurdeg. YAagaad gevel, yum hiih yamar ch erch huch baidaggui. 54          Bi busadtai haritsah durgui. Tedniig harahaar bi stryessddeg. 55          Bi jildee hoyoroos olontoo haniad, tomuu hurdeg. 56          Minii uvchin edgerehdee udaan baidag. 57          Bi tuuralt, harshil, namars, hairst uld zereg arisnii huuch uvchtei. 58          Bi auto darhlaanii uvchtei. 59          Bi arhag yadargaanii ham shinj buhii bulchin shurmusnii emzeglel (FMS) uvchtei. 60          Bi YEpstyein Barr viruseer uusgegddeg tungalgiin zangilgaa tomorch haluurdag, hooloi uvddug uvchnuur onoshlogdoj baisan. 61          Bi dasgal, hudulguun togtmol hiideggui. 62          Bi mash ih stryesstei baidag. 63          Bi yumiig tugs hiihiig hicheedeg. 64          Stryess nadad surguur nuluulj baidag. 65          Stryess buhii tohioldoloos ali boloh zailshiihiig hicheedeg. 66          Bi urid baisanaasaa dordoj, ajliin buteemj muutai bolson. 67          Minii anhaaral tuvluruuleh chadamj buursan. 68          Stryess namaig sarniuldag. 69          Stryess minii setgel sovniliig ulam gunzgiiruuldeg. 70          Bi amarhan tsochidog. 71          Bi yamar neg stryesst nuhtsul baidal orvol heden udur, bur doloo hongiin tursh bodogddog. 72          YAdarsan, sulidsan uyedee minii hodood, gedes hyamardag. 73          Nadad tailbarlahiin argagui aidas huudes turdug. 74          Minii belgiin chalh mash muu baina. Bur martsan. 75          Ajliin hamt olon, ger buriinhenteigee haritsahad yadargaatai bolson. 76          Nadad hugjiltei uil yavdal, hoshin shog barag baidaggui. 77          Bi amidralaa hyanaj chadahgui bolson. Tereer muhardald orsniig mederdeg. 78          Bi arhi, em, dars, hoolond amrahan dontdog bolson. 79          Bi osol avaariin daraah emgegtei bolson. 80          Bi ih iddeg baisan esvel odoo ch bas tiim. 81          Bi buil, shudnii uvchtei esvel shud ideelj tsoorson. 82          Minii sariin yum zoviurtai irdeg. /emegteichuud/ 83          Minii sariin yum togtol bish irdeg, tereer stryessees hamaaraltai. /emegteichuud/ Niit onoo: –      40-uus baga bol BDBS-nii mash hungun helber buyuu BDBS uuseegui. –      41-80 bol BDBS-nii zuulun helber –      81-120 bol dund zergiin BDBS –      120-oos deesh BDBS-nii hurts helber. - Biyeiin shingeniig shultjuuleh (huchillegiig saarmagjuulah u.h. huchilleg ihdeh emgeg) - Bronhit - Ger buliin udamshil - Dontuulagch hool huns, sergeesh - Medreliin garaltai arisnii harshilt uvchin - Uushginii urevsel (hatgaa) - Hyelikobaktyer pilori nyangiin haldvar - Het bolovsruulsan hool huns - Estrogyenii davamgailal (ED) - Alaglai - Androgyen daavriin turul zuil – DHEA - Arhag stryess - Arhag yadargaa, amarhan yadrah - Arhag yadargaanii hamshinj, bulchin shurmusnii emzeglel - Auto darhlaanii uvchluluud - Bambai bulchirhainii daavriin dutagdal (BBDD) - Batga shovil, yum tuurah - Buuljis tsutgah - Bulchin shurmus uvduh, dutuu agchih - Belgiin sulral - Gar, hul badairah chimchgeneh - Gar, hul daarah - Gomdol, stryess tailagdahgui shanalah - Gedes guilgeh, uvduh - Gedes duureh - Darhlaa sulrah - Zurh delseh - Kortizol daavar (stryessiin daavar) - Noirguidel - Nuureer haluu shatah - Oir oirhon sheeh (sheeren) - Undguvchnii olon uilanhait hamshinj (UOUH) - Utgun hatah - Progyestyeronii homsdol (PH) - Sanaa dagaj uvduh - Sariin yum alga boloh - Sariin yum uvduj ireh - Stryessiin shaltgaant setgetsiin uvchin (SSHSU) - Sevhi, tolbo - Setgel gutral - Setgel zovnil - Setgeleer unah, setgel gonsoih - Taraaguur sudas toston hatuurah - Targalalt (turaah) - Tolgoi uvduh, duireh - Tolgoi ergeh - Tungalgiin bulchirhai tomroh, tsochih - Tungalgiin zogsongshil - Tungalgiin ed es, sudal bohirdoh - Urag zulbah - Uye much uvduh, moiniih (uye muchnii herlegt urevsel) - Us unah - Utree ungurgui boloh - Har tolbo, nasnii tolbo - Hatsar ulaih - Hodood gedes ungurgui, siimhii boloh - Hodood gedes hyamrah - Hooloinii angina - Huliin usgii, garnii huruu hagarah - Huzuu hushih - Hunsnii harshil - Huseegui gazar us sahal urgah yalanguyaa emegteichuud - Hevlii, tsaviar uvduh - TSusnii daralt bagadah (TSDB) - CHiher, davst durlah - SHaltgaangui hulruh - YAsnii siiregjilt - Darhlaa tetgeh - Setgel gutraliig namjaah - Altangagnuur - Altangagnuuriin tsomog - Anar jimsnii tsomog - Arzaahainii tsomog - Ashvaganda - Bagvaahai - Bagvaahainii isgesen handmal - Badaanii tsomog - Baragshun - Bivlentsriin tsomog - Buurulzguniin isgesen handmal - Buurulzguniin tsomog - Brazil samar - Builsiin samar, tos - Vansemberuunii tsomog - Gazriin liir (bultsuut tsetseg: gdh, bultsuu) - Gants tsetsegt ih zul (ihzul) - Gishuuniin isgesen handmal - Guramsan ajig - Dalain baitsaa - Dalain baitsaanii tsomog - Dalivsiin tsomog - Doloogoniin tsomog - Doshontsgiin tsomog - Durvulsun mugez /ryegombo/ - Zanguunii tsomog - Zelen zanguu - Idree - Imt doshontsog - Injbuurliin tsomog - Isgesen alimnii shuus - Ih dalivs - Lidriin handmal - Luuvangiin navch - Maalingiin ur, tos - Mugziin tsomog - Namgiin balbi - Nargil modnii samar (tos, zuulun ediin zorgodos) - Narsnii toosontsortoi nahia, shilmuus - Nimbeg (nimbegnii halis) - Nohoin hoshuunii tsomog - Olslig halgai - Ongol muugnii tsomog - Umhii shimeldeg - Urgust samarhai - Pagdgar badaan - Rozmarinii tsomog - Saahar bolon nuursus ihtei hool huns - Sarmis - Sarmisnii isgesen beldmel - Sarislag hunchir - Songino - Suut uvs - Tolbot arzaahai - Tom tsuldmeg muug - Tosondoi muug - Tulugchiin tsomog - Tuulgachduu ih zul - Ulaan goyoo - Uliangariin tsomog - Usan uzmiin isgesen shuus - Uhriin nudnii navch, ur jims - Uhriin nudnii tsomog - Halgainii tsomog - Har pyeryets - Hoshuu taria - Hoshuu tarianii tsomog - Huvuntiin tsomog - Huh ners - Hulangiin undaa - Hunchiriin tsomog - Husnii ongol muug (chaga) - Hushganii samar (idee) - TSoohor mailz (shantsainii navch) - TSegtsuuheinii tsomog - CHas ulaan doloogono - CHatsarganiin tsomog - CHia ur - CHiher uvs - CHiher uvsnii tsomog - CHudurguniin tsomog - SHar gaa - SHuhert uvuljuur - Emiin rozmarin - YAnshuinii ur, navch - YApon lider - YAshilduu chatsargana - Zuu tuunuuriin emchilgee - CHiherleg intoor - Nariin navchit honholdoi - Probiotik buteegdehuun - Saravgar tuulain tagnai - K amindemiin dutagdal - Erendiin tos - Zuun nast (zuunnast) - Tums